Εγκλιματισμός των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών Origanum vulgare subsp. hirtum (Link) Ietswaart, Origanum onites (L.), Satureja thymbra (L.) και Coridothymus capitatus (L.) Reichenb. fil. σε συνθήκες εκτατικής καλλιέργειας. Αξιολόγηση του παραγωγικού τους δυναμικού και της χημικής σύστασης του αιθερίου ελαίου τους

Abstract

Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να αξιολογήσει τον εγκλιματισμό των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών Origanum hirtum L., Origanum onites L., Coridothymus capitatus L. και Satureja thymbra L. σε συνθήκες εκτατικής καλλιέργειας στα Σπάτα με τόπο προέλευσης τη νήσο Ικαρία. Σημείο αναφοράς για τη μελέτη αποτέλεσαν τα εγκατεστημένα είδη ΑΦΦ στον πειραματικό αγρό του εργαστηρίου Γεωργίας (ΓΠΑ) σε φυτεία έξι ετών. Τα είδη αυτά συγκρίθηκαν με τα είδη της νέας καλλιέργειας, που εγκαταστάθηκαν με έρριζα μοσχεύματα από τη μητρική φυτεία στο αγρόκτημα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, στα Σπάτα, το 2013. Τα δεδομένα που προέκυψαν από δειγματοληψίες στα Σπάτα (1 έτους φυτεία) και στο ΓΠΑ (6 ετών φυτεία) αφορούσαν τα φαινολογικά χαρακτηριστικά, την απόδοση αιθερίου ελαίου και τη χημική σύστασή τους. Πρώιμη ανθοφορία παρουσίασε το είδος S. thymbra, στις αρχές Απριλίου και στις δύο εγκατεστημένες φυτείες ενώ ακολούθησαν τα είδη O. onites, Ο. hirtum και T. capitata. Λαμβάνοντας υπόψη τους αβιοτικούς παράγοντες και την ηλικία των δυο φυτειών τα φυτικά χαρακτηριστικά των ΑΦΦ είχαν στατιστικές διαφορές μεταξύ των ειδών και των φυτειών, αλλά ταυτόχρονα παρουσίασαν παρόμοια σειρά κατάταξης των μέσων τιμών τους. Τα αποτελέσματα ακόμη έδειξαν ότι δεν υπήρχε σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φυτειών, ως προς την απόδοση σε αιθέριο έλαιο σε όλα τα υπό εξέταση είδη της παρούσας μελέτης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το O.hirtum παρουσίασε την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο τόσο στην εξάχρονη φυτεία (ΓΠΑ), όσο και στην ενός έτους (Σπάτα), με αποδόσεις που κυμάνθηκαν από 7,7-9,5% (v/w). Όσον αφορά το είδος O. onites το ποσοστό σε αιθέριο έλαιο κυμάνθηκε από 2,4-3,0% (v/w) και στις δύο φυτείες. Παρομοίως τα είδη Τ. capitata και S. thymbra παρουσίασαν σχεδόν το ίδιο ποσοστό σε αιθέριο έλαιο και στις δύο φυτείες με τιμές που κυμάνθηκαν από 4,3-5,6% (v/w). Παράλληλα έγινε ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός των χημικών συστατικών του αιθερίου ελαίου των παραπάνω αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. Τα κύρια συστατικά όλων των φυτικών ειδών ήταν το γ-τερπινένιο, р-κυμένιο, καρβακρόλη και β-καρυοφυλλένιο. Όλα τα υπό μελέτη είδη διατηρούν το χημειότυπο τους με κυρίαρχο συστατικό τη καρβακρόλη. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της ρίγανης, στο αιθέριο έλαιο της οποίας, το ποσοστό της καρβακρόλης ξεπέρασε το 95% (v/v) και στις δυο φυτείες. Από τα δεδομένα προκύπτει ότι τα συγκεκριμένα είδη ΑΦΦ εγκλιματίστηκαν εύκολα στο περιβάλλον των Σπάτων. Η αύξηση ή η σταθερότητα των φυτικών και χημικών χαρακτηριστικών στο βάθος του χρόνου, φανέρωσε τόσο την ανάγκη για διατήρηση και αξιοποίηση του πολλαπλασιαστικού υλικού όσο και την αξία εκμετάλλευσης των φυτικών ειδών σε συνθήκες εκτατικής καλλιέργειας.

The purpose of this study was to evaluate the acclimation of the species Origanum hirtum L., Origanum onites L., Coridothymus capitatus L. and Satureja thymbra L., from the island of Ikaria, in extensive farming conditions. The experimental field (1 years old plantation) was created at Spata in 2013 and occurred separating a segment of plants from the mother plantation (6 years old) which was situated in the Laboratory of Agronomy in Athens. The study concerns the comparison of those two plantations. The resulting data measured the phenological characteristics, the essential oil yield and the chemical composition of the species considering the observation of the abiotic factors. S. thymbra was early-flowered the first April days in both plantations, followed by the timely flowering of O. onites, O. hirtum and T. capitata. The analysis presented differences in the herbal characteristics among the species of the two plantations which -nevertheless- presented similar rank order of their average values. The results showed that there was no significant variation in the essential oil yield between the two plantations. More specifically, O. onites percentage of essential oil ranged from 2,4-3,0% (v/w) while the according values of T. Capitata and S. thymbra ranged from 4,3-5,6% (v/w). It is worth mentioning that O. hirtum showed the highest essential oil yield with values ranging from 7,7-9,5% (v/w). Furthermore, the constituents of the essential oil of all species were qualitatively and quantitatively determined. The major components were γ- terpinene , р-cymene , carvacrol and β-caryophyllene. The chemotypes of all species were maintained and carvacrol was the chef component. Typical was the case of oregano, where the proportion of carvacrol exceeded 95% (v/v). Conclusively, all species easily acclimated to the environment of Spata. Over the time, the increase or stability of herbal and chemical characteristics, indicated that the maintenance and development of the propagation material is almost necessary. Furthermore the cultivation of these species would provide a positive result in extensive farming conditions.