Η παρούσα Μεταπτυχιακή μελέτη πραγματεύεται την ανάπλαση ενός αστικού κενού στην πόλη , το οποίο προκύπτει μέσω εγκατάλειψης μιας υπέργειας συγκοινωνιακής χρήσης, του σιδηροδρομικού δικτύου Αθήνας - Πειραιά. Η υπόθεση εργασίας αφορά την υπογειοποίηση των σιδηροδρομικών γραμμών στο τμήμα αυτό και τη δημιουργία ενός «πράσινου καναλιού» που λειτουργεί σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο, αναβαθμίζοντας περιβαλλοντικά τον πυκνό αστικό ιστό.
Αρχικά αναλύονται αντίστοιχες περιπτώσεις σχεδιασμού, όπου σιδηροδρομικές γραμμές παύουν να λειτουργούν ως συγκοινωνιακό δίκτυο και μετατρέπονται σε ελεύθερους ζωτικούς χώρους στην πόλη, είτε γραμμικές λωρίδες με φύτευση και κίνηση είτε μικρά πάρκα σε παλαιούς σταθμούς και διευρύνσεις πάνω στη γραμμή. Τα παραδείγματα που αναλύονται είναι η High Line, στη Νέα Υόρκη, που ολοκληρώθηκε το 2011, απόλυτα επιτυχημένη εφαρμογή, το γραμμικό πάρκο Sagrera ή Parc del Cami Comtal στη Βαρκελώνη, όπου έχει διατυπωθεί η πρόταση σε μελετητικό επίπεδο μόνο και το Σιδηροδρομικό Πάρκο Καλαμάτας.
Ακολουθεί μια εκτενής ανάλυση της περιοχής μελέτης, η οποία εκτείνεται από το Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας, περιλαμβάνει την ευρύτερη περιοχή του Ελαιώνα και καταλήγει στον Πειραιά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χρήσεις της περιοχής, καθώς παρουσιάζει πολλές βιοτεχνικές και βιομηχανικές χρήσεις στο σύνολό της. Εξαίρεση αποτελούν το τοπικά κέντρα των Δήμων Ρέντη και Ταύρου, οι δύο σημαντικοί πόλοι των σταθμών Αθήνας και Πειραιά και το μητροπολιτικό κέντρο αναψυχής της περιοχής Γκάζι. Το κλίμα της περιοχής είναι αρκετά θερμό και ξηρό, κυρίως επηρεασμένο από τον πυκνό αστικό ιστό και τα σκληρά υλικά που επικρατούν και έχουν αλλοιώσει τη φυσιογνωμία του Αττικού κλίματος, ενώ λείπουν οι μεγάλοι ελεύθεροι χώροι με φύτευση που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Η υπάρχουσα φύτευση περιορίζεται σε ξηροφυτικά είδη σε πλατείες και ελάχιστα μικρά πάρκα.
Ακολουθούν πληροφορίες για τη σιδηροδρομική γραμμή, τη σημερινή χρήση της και τα όρια ιδιοκτησίας των Ελληνικών Σιδηροδρόμων, που θα αποτελέσουν και τα όρια της «πράσινης» διαδρομής που θα δημιουργηθεί. Επίσης αναφέρονται τα προβλεπόμενα έργα ανάπλασης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται μελλοντική υπογειοποίηση του τμήματος υπό μελέτη, η οποία έχει εγκαταλειφθεί ως ιδέα προς το παρόν. Το σενάριο υπογειοποίησης στα πλαίσια της παρούσας μελέτης περιλαμβάνει τη βύθιση του τμήματος μεταξύ των τερματικών σταθμών Αθήνας και Πειραιά, οι οποίοι διατηρούνται στη σημερινή τους μορφή και τη δημιουργία ανοιχτών χώρων πρασίνου στους ενδιάμεσους σταθμούς Ρέντη και Ρουφ, οι οποίοι παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω διαθέσιμης έκτασης. Επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Οδός Κωνσταντινουπόλεως, στην περιοχή Γκάζι, λόγω του γειτονικού αστικού περιβάλλοντος και των αυξημένων χρήσεων αναψυχής και πλήθους ατόμων που προσελκύει. Στις περιοχές αυτές γίνεται ιδιαίτερη ανάλυση με φωτογραφικό υλικό και ιδιαίτερες χρήσεις που επηρεάζουν την πρόταση.
Προτείνεται η δημιουργία δύο παράλληλων κινήσεων, μιας συνεχούς κίνησης πεζού και μιας κίνησης ποδηλάτου κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, παράλληλα στις οποίες «τρέχουν» μια ζώνη πυκνής φύτευσης και μια ζώνη νερού, όπου το επιτρέπει το διαθέσιμο πλάτος. Στις περιοχές των νέων Πάρκων και μεταξύ των τεσσάρων ζωνών μπλέκονται επιμέρους θεματικές ενότητες, όπου λαμβάνουν χώρα δραστηριότητες που αφορούν τη φύση, αθλητικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές, αναψυχής, οι οποίες αποτελούν το στοιχείο προσέλκυσης του κοινού στους νέους ελεύθερους χώρους. Οι τρεις περιοχές ανάπλασης που μελετώνται σε μεγαλύτερη κλίμακα, το Σιδηροδρομικό Πάρκο Ρέντη, το πάρκο Ρουφ και ο πεζόδρομος παράλληλα στην Οδό Κωνσταντινουπόλεως, στην περιοχή Γκάζι, ανάλογα με τις περιοχές γειτνίασης και τη δυναμική τους συνιστούν τρεις διαφορετικές ζώνες προσέγγισης και υλοποίησης αυτής της ιδέας. Στόχος είναι η δημιουργία ενός ενιαίου γραμμικού χώρου πρασίνου – περιπάτου, με ενίσχυση περιφερειακών δραστηριοτήτων (αναψυχής-πολιτιστικών-εκπαίδευσης), ώστε να αξιοποιηθούν τα αστικά κενά, προς βελτίωση του μικροκλίματος και περιβαλλοντική αναβάθμιση.
The current thesis is about the rehabilitation and redesigning of an urban empty space, which will result from the abandonment of the railway network between stations Athens and Piraeus. The train transportation will be held underground, so that the old train rail can be used as a new open space in the city, creating a linear park. The new park will provide outdoor activities for the nearby residents (local use), as well as for the city inhabitants (general use). The new open space will also create a better environment, by increasing the green spaces in the dense urban fabric of the city of Athens, enhancing the life quality of the citizens.
Similar cases of redesigning linear open spaces with former railway use are analyzed. The examples analyzed are
• the High Line, New York , completed in 2011,
• the linear park Sagrera or Parc del Cami Comtal in Barcelona, which hasn’t been constructed yet and
• the Railway Park in Kalamata, Greece.
The study area extends from the historical city center to Piraeus, including the region of Elaionas. Elaionas consists almost entirely of industrial uses except from the two local city centers of Redi and Tauros and the recreational center of Gazi. These three areas will influence the design of the new park in a particular way. The climate is quite hot and dry, mainly influenced by the dense urban fabric of the city, the almost complete use of industrial materials and the lack of open spaces and parks. The existing plantation is limited to certain plant species with endurance to hot climate and city pollution, which can be found in pedestrian walks, city squares and small parks.
The new linear park will be created within the property of the Greek Railways Corporation (OSE), so the width of the available open space ranges between 15 to 45 meters along the 9 km long train rail. Along this “green route” that will be created in the city, there are two main open spaces in the current train stations of Redi and Rouf, which provide available space for the creation of two parks. There’s also a particular interest along the Constantinoupoleos Street in the neighborhood of Gazi, because of the increasing recreational use of the area and the number of people that are gathered to the district. In these three separate redesigned areas the character of the linear park changes and is adjusted to the limitations of available space and current use of the districts.
The concept of the linear park includes the creation of two parallel routes (a pedestrian and a bicycle route) and two parallel zones of different uses (dense plantation and water) along the current train rail. Between the four parallel lines and wherever there’s available space, there can be found enclosed areas with specific uses. These areas are mostly found in the three separate redesigned regions mentioned above (park Redi, park Rouf, Constantinoupoleos Street), consisting individual modules, where outdoor activities take place (activities on nature and sports, educational, cultural and recreational activities). The three redesigned areas studied on a larger scale, depending on the region dynamics, constitute three different types of approaching and applying the main concept. The creation of the linear park aims to improve the microclimate of the city and upgrade the environmental conditions and the life quality of the inhabitants.
