Το Ευρωπαϊκό λαβράκι (Dicentrarchus labrax), μαζί με την τσιπούρα, είναι
ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά είδη ψαριών της Ελλάδας. Η εκτροφή του
γίνεται κυρίως σε εντατικά/ημιεντατικά συστήματα παραγωγής. Η διατροφή των
ψαριών παίζει τεράστιο ρόλο στην εκτροφή τους, καθώς είναι ο κύριος παράγοντας
ανάπτυξής τους, ενώ παράλληλα αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος των λειτουργικών
εξόδων των εταιρειών του κλάδου.
Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η διερεύνηση της δυνατότητας μερικής
αντικατάστασης του ιχθυελαίου συλλεκτικής αλιείας σε τροφές για λαβράκι
(Dicentrarchus labrax), από ιχθυέλαιο υποπροϊόντων σολομού εκτροφής και έλαιο
ελαιοκράμβης. Συγκεκριμένα, παρασκευάστηκαν 4 σιτηρέσια με την προσθήκη ίσης
ποσότητας διαφορετικών μειγμάτων ελαίων (15g μείγματος ελαίων / 100g τροφής) σε
εξωθημένη τροφή χαμηλής λιποπεριεκτικότητας. Το ένα (Τ3) περιείχε ένα μίγμα
ελαίου από υποπροϊόντα σολομού εκτροφής και ιχθυελαίου αλιείας (2:1), το οποίο
ήδη χορηγείται στις υδατοκαλλιέργειες χωρίς προηγούμενη έρευνα. Σε καθένα από τα
υπόλοιπα τρία σιτηρέσια προστέθηκε μείγμα (2:1) ελαίου υποπροϊόντων σολομού
εκτροφής και ελαίου ελαιοκράμβης (Τ1) ή μίγμα (2:1) ιχθυελαίου αλιείας και ελαίου
ελαιοκράμβης (Τ2) ή μόνο ιχθυέλαιο αλιείας (Μ).
Πραγματοποιήθηκε πείραμα διάρκειας 351 ημερών σε ημίκλειστο κύκλωμα
θαλασσινού νερού του Εργαστηρίου Εφηρμοσμένης Υδροβιολογίας του Γεωπονικού
Πανεπιστημίου Αθηνών. Η δοκιμή των τεσσάρων σιτηρεσίων αφορούσε σε δύο
περιόδους: θερμή (23.9±0.43ºC) για 131 ημέρες και ψυχρή (20.1±0.88°C) για 120
ημέρες. Ακολούθησε μία περίοδος (100 ημέρες) σίτισης όλων των πληθυσμών με την
τροφή μάρτυρα (επανασίτιση). Χρησιμοποιήθηκαν 4 δεξαμενές για κάθε επέμβαση
(σύνολο 16) με συνολικό πληθυσμό 184 άτομα. Στο τέλος κάθε περιόδου της κύριας
εκτροφής πραγματοποιήθηκαν αιμοληψίες, καθώς και δειγματοληψίες εγκεφάλου και
σάρκας. Επιπλέον, στο μέσο και στο τέλος της επανασίτισης λήφθηκαν δείγματα
εγκεφάλου και σάρκας. Προσδιορίστηκαν τα επίπεδα του αιματοκρίτη στο αίμα, της
γλυκόζης, της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων στο πλάσμα του αίματος, των
νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου (5-HT, 5-HIAA, DA, DOPAC, HVA), η χημική
σύσταση της σάρκας των ψαριών (υγρασία, τέφρα, πρωτεΐνες, λίπη), καθώς και η
περιεκτικότητα της σε λιπαρά οξέα.
Από την εξέταση των αποτελεσμάτων της παρούσας μελέτης, προκύπτει ότι η
μερική αντικατάσταση ιχθυελαίου αλιείας σε τροφές για λαβράκι (Dicentrarchus
labrax) από ιχθυέλαιο υποπροϊόντων σολομού εκτροφής και έλαιο ελαιοκράμβης δεν
διαφοροποίησε σε επίπεδο στατιστικά σημαντικό τις αιματολογικές παραμέτρους και
τη σεροτονινεργική και ντοπαμινεργική λειτουργία του ΚΝΣ, στο τέλος της θερμής
και της ψυχρής περιόδου. Μόνη εξαίρεση ήταν τα υψηλότερα επίπεδα χοληστερόλης
που παρουσίασαν τα άτομα που είχαν εκτραφεί με Τ2 κατά την ψυχρή περίοδο, όπου
και εμφάνισαν χαμηλότερη ανάπτυξη και αξιοποίηση της τροφής. Όσον αφορά στη
χημική σύσταση του φιλέτου, στο τέλος της κύριας εκτροφής, ο χειρισμός Τ1
παρουσίασε αυξημένη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και μειωμένη σε λίπος (%ΞΒ).
Σχετικά με τα λιπαρά οξέα, τα ωμέγα-3 παρουσιάστηκαν υψηλότερα στους
χειρισμούς Τ3 και Μ. Επιπλέον, ο χειρισμός Μ εμφάνισε το υψηλότερο επίπεδο
DHA+EPA, ενώ ο Τ1 το χαμηλότερο. Στο μέσο της επανασίτισης ο χειρισμός Τ2
παρουσίασε μειωμένη περιεκτικότητα σε λίπος και αυξημένη πρωτεΐνη (%ΞΒ), ως
αποτέλεσμα της αντιστάθμισης που επιτεύχθηκε από τη χορήγηση του σιτηρεσίου
χωρίς αντικατάσταση ιχθυελαίου. Επίσης, παρουσιάστηκαν διαφορές στις
συγκεντρώσεις του DOPAC και του λόγου [5-HIAA]/[5-HT] στα άτομα που είχαν
διατραφεί με Τ1 και Τ2 αντίστοιχα. Οι μεταβολές αυτές πιθανώς να οφείλονται στην
αλλαγή του σιτηρεσίου. Ωστόσο, στο τέλος της επανασίτισης δεν παρουσιάστηκαν
διαφορές στις συγκεντρώσεις των νευροδιαβιβαστών. Επιπλέον, δεν υπήρχε διαφορά
στην ποσότητα του λίπους, καθώς και στα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Τα επίπεδα
DHA+EPA στους χειρισμούς Τ1 και Τ2 πλησίασαν εκείνα του μάρτυρα (Μ).
Συγχρόνως, βελτιώθηκε ο λόγος ω-3/ω-6 στους Τ1 και Τ2, σε σχέση με τον
αντίστοιχο στο τέλος της εκτροφής.
Συμπερασματικά, από τον παραπάνω πειραματισμό φαίνεται ότι η μερική
αντικατάσταση (72%) ιχθυελαίου αλιείας στις ιχθυοτροφές από έλαιο υποπροϊόντων
σολομού εκτροφής (Τ3), δεν επηρεάζει καμία από τις παραμέτρους που εξετάστηκαν.
Η αντικατάσταση (97%) ιχθυελαίου αλιείας από μείγμα (2:1) ελαίου υποπροϊόντων
σολομού εκτροφής και ελαίου ελαιοκράμβης (Τ1) μπορεί να επιφέρει μεταβολές στη
σύσταση των λιπαρών οξέων και συνιστάται χορήγηση τροφής χωρίς αντικατάσταση
ιχθυελαίου, για διάστημα τουλάχιστον 100 ημερών πριν την εξαλίευση. Οι παραπάνω
αντικαταστάσεις μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του κόστους των ιχθυοτροφών
και στην αειφορία του κλάδου των υδατοκαλλιεργειών.
European seabass (Dicentrarchus labrax), together with seabream, is one of
the most important commercial species of Greece. Seabass aquaculture is carried out
in intensive/semi-intesive production systems. Fish nutrition plays a key role in the
production cycle, as it constitutes the most important growth factor, as well as the
major portion of the aquaculture industries’ operating expenses.
The aim of this study was the assessment of the partial fish oil replacement in
aquafeeds for sea bass (Dicentrarchus labrax L.), by salmon and rapeseed oil. Four
diets were prepared, by incorporating four different mixtures of oils to an extruded,
low fat feed for sea bass (15g of mixture/100g of feed). One diet (T3) was top coated
with a salmon:fish oil (2:1) mixture. This type of diet is already administered in
commercial sea bass aquaculture, without prior experimentation though. The mixtures
used for the remaining aquafeeds were salmon:rapeseed oil (T1) and fish:rapeseed oil
(T2), all following a 2:1 ratio. A control diet (M), top coated with fish oil, was also
prepared.
The 351-day experimental rearing took place in a recirculating water system,
in the facilities of the Laboratory of Applied Hydrobiology of the Agricultural
University of Athens. The main experimental period was differentiated in a 131-day
warm (23.9±0.43ºC) and a 120-day cold (20.1±0.88ºC) period. A 100-day wash-out
period followed, where treatments T1 and T2 were feed the control diet. Four tanks
were used for each treatment (total of 16), with a total population of 184 specimens.
At the end of the main experimental period blood, brain and fillet samplings were
carried out. Brain and fillet were also sampled in the middle and the end of the washout
period. Whole blood hematocrit, plasma glucose, cholesterol and triglyceride
levels were determined. Brain neurotransmitter (5-HT, 5-HIAA, DA, DOPAC, HVA)
concentration, fillet chemical composition (moisture, ash, protein, fat) as well as fatty
acid composition analyses were also carried out.
The results of the present study suggest that at the end of the main
experimental period (warm and cold), the partial replacement of fish oil in the
aquafeeds for sea bass (Dicentrarchus labrax L.), by salmon and rapeseed oil, did not
differentiate in a statistically significant level blood parameters, as well as the
serotonergic and dopaminergic activities of the central nervous system. A sole
exception was the higher cholesterol level of the specimens fed on T2 during the cold
period, where lower growth and feed utilization were also observed for the same
treatment. At the end of the main experimental period, fillets from treatment T1
showed elevated protein and lower fat (% dry matter). Fatty acid composition (% total
fatty acids) analysis revealed higher omega-3 levels in treatments T3 and M.
Additionally, EPA+DHA level in treatment M was significantly higher, while in T1
was the lowest. At the middle of the wash-out period, treatment T2 revealed lower fat
and increased protein levels, as a result of the compensation achieved from the
administration of the control diet. Significant differences were observed in the
concentration of DOPAC and the [5-HIAA]/[5-HT] ratio for T1 and T2 respectively.
These alterations may be attributed to the diet exchange. Moreover, there were no
differences in the amount of fat and fatty acid concentrations. EPA+DHA levels of T1
and T2 were found similar to the control group, while omega-3/omega-6 ratio for the
same treatments was also improved, compared to the one observed at the end of the
main rearing.
The aforementioned experimentation suggests that partial substitution (72%)
of fish oil from selective fisheries in aquafeeds, by salmon aquaculture by-product oil
(T3) does not affect any of the parameters tested. The replacement (97%) of fish oil
by a mixture (2:1) of salmon:rapeseed oil (T1) may affect fillet fatty acid composition
and a minimal 100-day wash out period is suggested, prior to harvesting. Both
substitution regimes may contribute to the reduction of aquafeed production cost and
the sustainability of the aquaculture industry.
