Μορφολογική, φαινολογική και χημειοτυπική διαφοροποίηση αυτοφυών πληθυσμών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών τύπου καρβακρόλης (Origanum spp., Thymbra spp. και Satureja spp.) προερχόμενων από την Ικαρία και την Κεφαλονιά.

Abstract

Τα Αρωματικά & Φαρμακευτικά Φυτά (Α.Φ.Φ.) της χώρας μας έχουν αποτελέσει αντικείμενο πολλών ερευνών λόγω της ευρύτατης σημασίας τους ως στοιχείο της βιοποικιλότητας, αλλά και των θεραπευτικών ιδιοτήτων τους. Στόχος της παρούσας μελέτης είναι η εκτίμηση και αξιολόγηση διαφορών ως προς τα φαινολογικά και χημειοτυπικά χαρακτηριστικά αυτοφυών πληθυσμών Α.Φ.Φ. τύπου καρβακρόλης, προερχόμενων από τα νησιά της Ικαρίας και της Κεφαλονιάς. Συγκεκριμένα, τα αυτοφυή είδη που μελετήθηκαν ήταν: Origanum vulgare subsp. hirtum (κν. ελληνική ρίγανη), Origanum onites (κν. τούρκικη ρίγανη), Thymbra capitata (κν. ελληνικό θυμάρι, Syn.:Coridothymus capitatus) και Satureja thymbra (κν. θρούμπι) από την Ικαρία και Thymbra capitata, Origanum vulgare subsp. hirtum και Thymus holosericeus (κν. λεμονοθύμαρο) από την Κεφαλονιά. Μετρήσεις των φυτικών χαρακτηριστικών του υπέργειου μέρους ελήφθησαν στην πλήρη άνθιση, ενώ άλλες πραγματοποιούνταν καθ’όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Διαπιστώθηκαν διαφορές στα χαρακτηριστικά που μελετήθηκαν στα υπό εξέταση είδη των δύο περιοχών προέλευσης. Τα αιθέρια ελαία παρελήφθησαν με υδροαπόσταξη, μέσω συσκευής τύπου Clevenger. Όσον αφορά το ποσοστό συγκέντρωσης αιθέριου ελαίου, το υποείδος O.vulgare subsp. hirtum κυμάνθηκε από 3,8-5,0%(v/w) στα φυτά της Κεφαλονιάς και 8,2-9,4%(v/w) στα φυτά της Ικαρίας. Τα είδη T.holosericeus και T.capitata απέδωσαν από 1,5-1,7%(v/w) και 4,2-4,5%(v/w) αντίστοιχα. Το είδος O.onites κυμάνθηκε από 2,2-2,6%(v/w), αντιθέτως με το είδος S.thymbra που απέδωσε από 5,0-5,8%(v/w). Η ποιοτική και ποσοτική ανάλυση των συστατικών των αιθέριων ελαίων έγινε με την τεχνική της αέριας χρωματογραφίας και φασματομετρίας μαζών (GC/MS). Επιπλέον, η ποσοστιαία περιεκτικότητα των αιθέριων ελαίων σε καρβακρόλη κυμάνθηκε με μέσες τιμές από 20,26%(v/v) για το είδος T.holosericeus έως και πάνω από 95%(v/v) για τα O.vulgare subsp. hirtum και O.onites. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η θυμόλη ανιχνεύτηκε μόνο στα είδη που προήλθαν από την Κεφαλονιά και συγκεκριμένα στα T.holosericeus και O.vulgare subsp. hirtum από τον Λαγκάδα, με μέσες ποσοστιαίες συγκεντρώσεις μόλις 1,44%(v/v) και 1,24%(v/v) αντίστοιχα. Ο μεγαλύτερος βαθμός συσχετίσεως, εμφανίστηκε μεταξύ απόδοσης αιθέριου ελαίου - νωπού βάρους ανθέων και απόδοσης αιθέριου ελαίου - μήκος βλαστών με 0,53** και στις δύο περιπτώσεις. Ακολούθως, μεγάλος βαθμός συσχετίσεως εμφανίστηκε μεταξύ συγκέντρωσης καρβακρόλης - νωπού βάρους βλαστών και συγκέντρωσης καρβακρόλης - μήκος βλαστών με 0,64* και 0,72* αντίστοιχα. Όλα τα παραπάνω, συνηγορούν στο γεγονός ότι τα περισσότερα φυτικά είδη εγκλιματίστηκαν ικανοποιητικά στο περιβάλλον της Αττικής, με μόνη εξαίρεση το είδος T.holosericeus το οποίο και αποτελεί ενδημικό είδος των Ιονίων νήσων.

The Medicinal & Aromatic Plants (MAPs) of our country have been greatly studied due to their huge importance as a part of biodiversity as long as their therapeutical attribute. The purpose of this study is to estimate and evaluate the phenological and chemotypical characteristics of “carvacrol type plants”, originated from the islands Ikaria and Kefalonia. In particular, the native species which were studied were: Origanum vulgare subsp. hirtum, Origanum onites, Thymbra capitata (Syn.: Coridothymus capitatus) and Satureja thymbra from Ikaria and Thymbra capitata, Origanum vulgare subsp. hirtum and Thymus holosericeus from Kefalonia. Measurements of the characteristics of the overground part were taken in full blooming stage, while others were carried out throughout the growing season. Differentiations in the studied characteristics of the species from the two areas were ascertained. Essential oils were extracted with hydrodistillation, using a divice type Clevenger. As far as the percentage content of essential oil, the subspecies O.vulgare subsp. hirtum ranged from 3,8 to 5,0%(v/w) in the kefalonian species and from 8,2 to 9,4%(v/w) in the ikarian species. The species T.holosericeus and T.capitata yielded from 1,5 to 1,7%(v/w) and from 4,2 to 4,5%(v/w) respectively. The species O.onites ranged from 2,2 to 2,6%(v/w), in contrast with the S.thymbra which yielded from 5,0 to 5,8%(v/w). The quantitive and qualitive analysis of the components of the essential oils was pursued with gas chromatography and mass spectrometry (GC/MS). Furthermore, the percentage content of essential oils in carvacrol ranged with means from 20,26%(v/v) for the species T.holosericeus and over 95%(v/v) for O.vulgare subsp. hirtum and O.onites. It is worth to be mentioned, that thymol was detected only in the species which came from Kefalonia and particularly in T.holosericeus and O.vulgare subsp. hirtum from Lagada area, with average percentage content of just 1,44%(v/v) and 1,24%(v/v) respectively. The highest correlation grade came up between production of essential oil - fresh weight of flowers and production of essential oil - stem length 0,53** in both occasions. Moreover high correlation grade came up between percentage content of carvacrol - fresh stem weight and percentage content of carvacrol - stem length with 0,64* and 0,72* respectively. All the above, conclude to the fact that the most plant species were sufficiently acclimatized in Athens, with the only exception of the species T.holosericeus which in any case is an indigenous species of Ionian islands.