Η επίδραση της Μεσογειακής Διατροφής και επιμέρους συστατικών της σε παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων σε ασθενείς με Μεταβολικό Σύνδρομο

Abstract

Το μεταβολικό σύνδρομο, χαρακτηρίζεται από διαταραγμένο μεταβολισμό γλυκόζης και ινσουλίνης, κεντρική παχυσαρκία, ήπια δυσλιπιδαιμία και υπέρταση, ενδοθηλιακή και αιμοστατική δυσλειτουργία, και από χαμηλή κατάσταση φλεγμονής. Το σύνολο των παραπάνω παραγόντων αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου ανεξάρτητα από τα επίπεδα LDL-χοληστερόλης, καθώς και τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη. Η ακριβής αιτία του μεταβολικού συνδρόμου παραμένει άγνωστη, αλλά είναι πιθανό το σύνδρομο αυτό να προκύπτει από την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφόρων παραγόντων στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η διατροφή, με πιθανό μηχανισμό, σύμφωνα με επιδημιολογικές και πειραματικές μελέτες, το οξειδωτικό στρες.

Επιδημιολογικές μελέτες όπως η μελέτη της Αττικής και η μελέτη SUN, έδειξαν ότι προσκόλληση στη Μεσογειακή διατροφή σχετίζεται με χαμηλότερο ποσοστό εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου, ενώ υπάρχουν δύο κλινικές μελέτες που μελέτησαν την επίδραση της μεσογειακής διατροφής στο μεταβολικό σύνδρομο (Esposito et al., 2004 και Salas-Salvado et al., 2008 - PREDIMED), όπου φαίνεται ότι μία μεσογειακού τύπου διατροφή μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στη διαχείριση του μεταβολικού συνδρόμου. Στην πρώτη μελέτη υπήρξε μείωση στο σωματικό βάρος που παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας για το μεταβολικό σύνδρομο ενώ η δεύτερη μελέτη έγινε σε αρκετά ηλικιωμένους ασθενείς, γεγονός που καθιστά δύσκολο να γενικευθούν τα αποτελέσματα αυτά στον γενικό πληθυσμό. Επίσης, στις μελέτες αυτές δεν υπήρξε διερεύνηση της αντιοξειδωτικής κατάστασης του οργανισμού ούτε της πρόσληψης αντιοξειδωτικών με την διατροφή.

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση της επίδρασης μεσογειακού τύπου διατροφής σε παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων σε ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο και η αποτελεσματικότητα της παρακολούθησης ασθενών από διαιτολόγο. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε παρέμβαση διάρκειας 2 μηνών όπου ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο χωρίστηκαν σε 2 ομάδες και ακολούθησαν είτε μεσογειακού τύπου διατροφή, ενισχυμένη σε τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, σύμφωνα με τη μεσογειακή διατροφή ενώ βρίσκονταν υπό την επίβλεψη διαιτολόγου (ομάδα παρέμβασης) είτε ακολούθησαν γενικές προφορικές και γραπτές οδηγίες μεσογειακού τύπου διατροφής χωρίς την παρακολούθηση διαιτολόγου (ομάδα ελέγχου).

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, στην ομάδα παρέμβασης υπήρξε σημαντική βελτίωση της ενδοθηλιακής λειτουργίας, μείωση της διαστολικής αρτηριακής πίεσης και τάση βελτίωσης της αντίστασης στην ινσουλίνη σε σχέση με την ομάδα ελέγχου.

Επίσης, σύμφωνα με τη θεωρία του οξειδωτικού στρες, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπήρξε στατιστικά σημαντική αύξηση της αντιοξειδωτικής ικανότητας στο πλάσμα των εθελοντών στην ομάδα παρέμβασης και σημαντική διαφορά ανάμεσα στις 2 ομάδες μετά το τέλος της παρέμβασης όπως επίσης ότι η συνολική πρόσληψη αντιοξειδωτικών από τη διατροφή αυξήθηκε στην ομάδα παρέμβασης συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου.

Σύμφωνα με την ανάλυση των ημερολογίων καταγραφής, η ομάδα παρέμβασης παρουσίασε αύξηση στην πρόσληψη συνολικού λίπους και ιδιαίτερα μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, κρασιού, φυτικών ινών, βιταμίνης C και αντιοξειδωτικών και μείωση σε κορεσμένα λίπη.

Η παρούσα μελέτη, αποτελεί προσπάθεια τροποποίησης της διατροφής και παρέμβασης στον τρόπο ζωής με σκοπό την μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου και του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σε άτομα με μεταβολικό σύνδρομο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής, η μεσογειακή διατροφή σε συνδυασμό με τρόφιμα που ενισχύουν τη μεσογειακή διατροφή και εποπτεία από διαιτολόγο φαίνεται να έχει θετικά αποτελέσματα σε παράγοντες κινδύνου του ΜΣ και στο επίπεδο των αντιοξειδωτικών στο πλάσμα. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό τα αποτελέσματα αυτά να μπορέσουν να επιβεβαιωθούν και από μελέτες μεγαλύτερης διάρκειας, που θα έχουν επίσης μελετήσει πληθυσμούς από άλλες γεωγραφικές χώρες, με διαφορετικές διατροφικές συνήθειες για να είμαστε σίγουροι πως τα αποτελέσματα μπορούν να εφαρμοστούν και στον ευρύτερο πληθυσμό. Επίσης, είναι σημαντικό να υπάρξουν μελέτες που να διερευνούν τον συνδυασμό της διατροφής με αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, για καλύτερη προσέγγιση του τρόπου ζωής και της πρόληψης του μεταβολικού συνδρόμου. Ως προς την σημασία του οξειδωτικού στρες και των αντιοξειδωτικών, μελλοντικές μελέτες σε ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο, θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν διαφορετικές μεθόδους για την μέτρηση των αντιοξειδωτικών, να μελετήσουν καλύτερα τις πηγές των αντιοξειδωτικών (ενδογενείς και εξωγενείς) σε σχέση με το μεταβολικό σύνδρομο, να μελετήσουν περεταίρω, αν οι ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο έχουν υψηλότερα επίπεδα οξειδωτικού στρες και να γίνουν μελέτες με πρόσληψη αντιοξειδωτικών με άλλα διατροφικά εργαλεία, όπως συμπληρώματα, για την εξακρίβωση του βαθμού αντιοξειδωτικού ελλείμματος σε άτομα με μεταβολικό σύνδρομο που μπορεί να αποδίδεται σε ακατάλληλη πρόσληψη αντιοξειδωτικών. Τέλος, μεγάλη πρόκληση αποτελεί η εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων στα πλαίσια της κλινικής φροντίδας τόσο για πρόληψη μεταβολικού συνδρόμου όσο και για την θεραπεία του.

Metabolic syndrome is characterized by impaired glucose and insulin metabolism, abdominal obesity, dyslipidaemia and hypertension, hemostatic and endothelial dysfunction, and low grade inflammation. These factors increase the risk of developing cardiovascular disease independently of LDL-cholesterol levels as well as increase the risk for diabetes mellitus.

So far, the exact cause of metabolic syndrome remains unknown, but it is likely that this syndrome is the result of a complex interplay between different factors including diet, and possible mechanism involved in the appearance of metabolic syndrome according to epidemiological and experimental studies suggest to be oxidative stress.

Epidemiological studies such as the study of Attica and SUN study, showed that adherence to the Mediterranean diet is associated with lower incidence of metabolic syndrome. Mediterranean diet and its effect on metabolic syndrome is also studied in three clinical trials (Esposito et al., 2004 and Salas -Salvado et al., 2008 – PREDIMED & Jones et al. 2011), showing that a Mediterranean diet can be a useful tool in the management of metabolic syndrome. The first study showed a reduction in body weight that remains the cornerstone for the treatment of metabolic syndrome, while the second study was done in several elderly patients, which makes difficult the generalization of the results to the general population. The third study included the investigation of mediterranean diet enriched with a medical food or low in glycemic load. Also, in these studies there was no investigation of the antioxidant status of the body or the intake of antioxidants in the diet.

The purpose of this study is to investigate the effect of a mediterranean diet on cardiovascular disease risk factors in patients with metabolic syndrome and effectiveness of dietetic supervision in patients with the metabolic syndrome. The duration of this intervention was 2 months in which patients with metabolic syndrome were divided into 2 groups. One group was asked to follow a Mediterranean type-diet, fortified in foods rich in fiber, antioxidants and monounsaturated fatty acids, according to mediterranean diet and was supervised by dietician (intervention group) and the other one was asked to follow general oral and written instructions regarding Mediterranean-type diet without the supervision of dietician (control group).

According to the results of these measurements in the intervention group there was significant improvement in the endothelial function, there was a reduction in diastolic blood pressure and there was a trend for improvement in insulin resistance in comparison with the control group.

According to the theory of oxidative stress, measurements were appropriate for determining the antioxidant status in plasma using methods ORAC and FRAP. The results showed that there was a statistically significant increase in plasma antioxidant capacity of volunteers in the intervention group and significant difference between the 2 groups after the intervention period.

Based on the 3 day food diaries, the analysis of the diaries showed that the intervention group had an increase in intake of total fat, particularly monounsaturated fatty acids, wine, fiber, vitamin C and antioxidants and a reduction in saturated fats.

This study is an attempt for nutrition change and effect in lifestyle with the aim to reduce cardiovascular risk and risk for the development of type 2 diabetes in people with metabolic syndrome. According to the results of this study, mediterranean – type diet in combination with foods that enhance MD and dietetic supervision appears to have a positive effect on risk factors of the MS and the level of antioxidants in plasma. However, it is important these results to be confirmed by studies of longer duration,that will be referred to populations from other countries with different dietary habits so to make sure that the results can be applied to the wider population. It is also important to perform studies that aim to investigate the combination of diet with increased physical activity for better understanding of the lifestyle and for prevention of metabolic syndrome. Regarding the importance of oxidative stress and antioxidants, future studies in patients with metabolic syndrome could include different methods for measuring antioxidants, attempt to study the sources of antioxidants (endogenous and exogenous) in relation to the metabolic syndrome, further study whether patients with metabolic syndrome have higher levels of oxidative stress and also study the antioxidant intake with other dietary tools, such as supplements so to verify the degree of antioxidant deficit in people with metabolic syndrome that might be attributed to inadequate intake of antioxidants. Finally, a great challenge is to implement such programs in a clinical setting for both the prevention of metabolic syndrome and its treatment.