Εκτίμηση της ποικιλότητας εγχώριων ποικιλιών ρόβης (Vicia ervilia (L.) Willd.) και φακής (Lens culinaris Medik.) με τη χρήση μοριακών δεικτών

Abstract

Οι εγχώριες ποικιλίες συμπεριλαμβάνονται στους σημαντικότερους φυτογενετικούς πόρους της Ελλάδας. Η μελέτη της γενετικής τους ποικιλότητας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για προγράμματα διατήρησής και αξιοποίησης τους σε βελτιωτικά προγράμματα. Μελετήθηκε η ποικιλότητα 34 εγχώριων ποικιλιών φακής (Lens culinaris Medic.) και 72 εγχώριων ποικιλιών ρόβης (Vicia ervilia Willd.). Χρησιμοποιήθηκε η τεχνολογία των μοριακών δεικτών RAPD και ISSR και καταγράφηκε η παρουσία ή η απουσία ζώνης για κάθε εγχώρια ποικιλία. Σε προκαταρκτικό πείραμα αξιολογήθηκαν 19 εκκινητές ISSR και 43 εκκινητές RAPD. Πολυμορφικά προιόντα μεγάλης ευκρίνειας βρέθηκαν με 5 ISSR και 4 RAPDs για τα δείγματα της ρόβης και με 5 ISSR και 5 RAPDs γι’αυτά της φακής. Στη ρόβη βρέθηκαν 36 και 47 ζώνες για τους RAPD και ISSR αντίστοιχα από τους οποίους οι 24 και οι 35 ήταν πολυμορφικές. Στη φακή βρέθηκαν 44 και 43 ζώνες για τους RAPD και ISSR αντίστοιχα από τους οποίους οι 30 και οι 34 ήταν πολυμορφικές. Η γενετική ομοιότητα για όλα τα ζεύγη των ποικιλιών υπολογίστηκε με βάση τους συντελεστές Jaccard, Dice και Simple Matching. Όταν χρησιμοποιήθηκε ο συνδυασμός των μοριακών δεικτών οι τιμές του συντελεστή ομοιότητας του Jaccard κυμάνθηκαν από 0.478 έως 0.903 για τα δείγματα της ρόβης και από 0,457 έως 0,836 για τα δείγματα της φακής Η ανάλυση των συστάδων πραγματοποιήθηκε με την εφαρμογή της μεθόδου UPGMA. Οι διάφορες ομαδοποιήσεις ήταν σχεδόν ίδιες για τους συντελεστές ομοιότητας των Jaccard και Dice, ενώ διέφεραν για το Simple Matching στα δενδρογράμματα που προέκυψαν από τους RAPD και για τις καταχωρήσεις της ρόβης και της φακής, αλλά και σ’αυτά που προέκυψαν από τη χρήση των ISSR δεικτών για τα δείγματα της ρόβης. Από την ανάλυση των τριών κύριων συντεταγμένων εξηγήθηκαν υψηλά ποσοστά παραλλακτικότητας Γενικότερα φάνηκε πιο χρήσιμη η τεχνική των ISSR δεικτών στο διαχωρισμό των δειγμάτων, αλλά απαραίτητη και ιδιαίτερα χρήσιμη ήταν η εφαρμογή και των δύο τεχνικών για καλύτερα αποτελέσματα. Προσοχή ιδιαίτερη θα πρέπει να δοθεί στις ποικιλίες ρόβης: 60187 από τα Χανιά, 60172 από την Κόρινθο, την 60174 από τη Λακωνία και 60177 από την Αρκαδία, , όπως και στις ποικιλίες φακής: 297773 από την Κεφαλλονιά, την 297765 από την Καστοριά, την 297767 από τη Ροδόπη που ήταν οι ελληνικές ποικιλίες που διέφεραν από τις άλλες στις διάφορες ομάδες, την 297770 από τα Γιαννιτσά, την 297761 από την Εγλουβή, αλλά και την 297783 αιθιοπικής καταγωγής. Πιθανός χαρακτηρισμός τους ως Π.Ο.Π. (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) ή Π.Γ.Ε (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) μπορεί να δώσει ένα πολύ σημαντικά ενισχυμένο εισόδημα στους αγρότες. Γενικά για τα δείγματα της ρόβης φάνηκε ο μέγιστος πολυμορφισμός για την Πελοπόννησο και αξιολογήθηκε η ποικιλομορφία της κάθε περιοχής. Επίσης διαφάνηκαν διάφοροι συσχετισμοί μεταξύ των χωρών όπως π.χ. η έντονη σχέση των δειγμάτων της Ισπανίας με αυτά της Βουλγαρίας και της Ιορδανίας με αυτά από τον Καναδά. Για τις ποικιλίες φακής έντονη ήταν η σχέση Τουρκίας-Αιγύπτου κυρίως, αλλά και η σχέση αυτών με Αλβανία και Βραζιλία. Αξιοπρόσεκτη ήταν και η σχέση των καταχωρήσεων από την Αργεντινή με την καταχώρηση από την Εγλουβή, αλλά και ο σαφής διαχωρισμός της ποικιλίας 297783 αιθιοπικής καταγωγής, από όλα τα εξεταζόμενα δείγματα. Γενικά φάνηκε η τάση των ελληνικών ποικιλιών φακής με κάποιες εξαιρέσεις να ομαδοποιούνται μαζί σε άλλες ομάδες από αυτές των ξένων, οι οποίες με κάποιες εξαιρέσεις ομαδοποιούνται σε μία ομάδα.